DİĞER HABERLER Eklenme Tarihi: 23-08-2010 11:15 Güncellenme Tarihi: 10-01-2019 19:25

Atatürk Büstü'nden Cumhuriyet Altını'na

Çeşitli amaçlar için hazırlanan ödül yönetmelikleri, ilk çıktığı 1981 yılından bugüne adeta evrim geçirdi.

Sporda başarıyı teşvik etmek, Türk sporunun gelişmesine katkı sağlamak, Türk sporuna emek veren sporcu, antrenör, teknik direktör ve tüm spor elemanlarının ödüllerle ilgili haklarını belirlemek amacıyla hazırlanan ödül yönetmelikleri, ilk çıktığı 1981 yılından bugüne adeta evrim geçirdi.

Türk bayrağını her türlü spor alanında göndere çektirmek, verdiği büyük manevi hazzın yanı sıra bu başarıda emeği geçenlere maddi kazanımlar da sağlıyor. Geçmişte kimi zaman sadece bir kupa ve rozetle tatmin olan Türk sporcusu, ödül yönetmeliklerinin gelişmesi ve bugünkü haline gelmesiyle artık emeğinin karşılığını cumhuriyet altını karşılığı nakit olarak alabiliyor.

Ödül yönetmeliği, ilk olarak Kenan Evren'in Cumhurbaşkanı, Vecdi Özgül'ün de Gençlik ve Spor Bakanı olduğu 1981 yılında hazırlandı ve kullanıldı. Başarılı sporculara verilecek en büyük ödülün ''Atatürk büstü'' olduğu o dönemde, kategorilerinde dereceye giren sporculara başarı belgesi, rozet, plaket, bröve, madalya, bayrak ve kupa veriliyordu. Yetkili kurumlar, yarışmanın niteliğine göre bu ödüllerden birini veya daha fazlasını verme yetkisine sahipken, milli rekor sahibi olanlar ise ''rekor belgesi'' ile birlikte numaralı plaket ve rozetle ödüllendiriliyordu. 1981 yönetmeliğinde rekorunu ilerleten sporcuya her defasında yeni bir rekor belgesi verileceği, ancak ödül verilmeyeceği ifade ediliyordu.

O yılki yönetmelikte ödül verilecek sporcuların tanımında Olimpiyat, Dünya ve Avrupa şampiyonu gibi ifadeler görülmezken, söz konusu müsabakalar arasında ferdi yarışlar, takım yarışmaları, bölge ve federasyon karmaları, Dünya Üniversiteler Spor Federasyonu (FISU) ve Dünya Okul Sporları Federasyonu (ISF) yarışmaları yer alıyordu.

-TEŞVİK EDİCİ ÖDÜLLER GELİYOR-

1987 yılında çok daha kapsamlı hazırlanan yönetmelik, ferdi ve takım sporları, uluslararası ve yurt içi müsabakalar gibi daha ayrıntılı tanımlar içerirken, ödüllerde de teşvik edici artışlara gidildi.

Dikkate alınacak müsabakaların içeriği, olimpiyat oyunları, dünya, Avrupa ve Balkan şampiyonaları, Akdeniz ve İslam ülkeleri spor oyunları ile FISU ve ISF tarafından düzenlenen şampiyonaların yanı sıra genel müdürlüğün yetkili kurullarınca düzenlenen her seviyedeki sportif müsabakalar olarak genişletildi.

Kenan Evren'in cumhurbaşkanlık görevine devam ettiği ve Hasan Celal Güzel'in Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanı olduğu bu dönemde söz konusu başarılar, madalya, başarı belgesi, plaket, şilt ve kupanın yanı sıra konut, binek otomobili, ev eşyası, para ve cumhuriyet altını gibi cazip hediyelerle ödüllendirildi.

Yönetmelikteki ''konut'' ifadesi, ''Beden Terbiyesi ve Spor Genel Müdürlüğünce yaptırılacak konutu veya Türkiye Emlak Kredi Bankası tarafından inşa edilen sosyal konutlardan birisini, bu da olmaz ise ödülün verildiği tarihte ilgili bankanın inşa ettiği konutların rayiç bedelini geçmemek üzere başka yer, kurum ve şahıslardan temin edilecek bir konutu'' şeklinde tanımlanırken, ''ev eşyası'' ifadesi de buzdolabı, çamaşır makinesi, fırın, video, renkli televizyon ve müzik setiyle sınırlandırıldı. O yıl bu ödüllerin yanı sıra ''yardım'' tanımlaması adı altında başarılı sporcu ve çalıştırıcısına ayni ve nakdi yardım yapılması da yönetmelikte yer alıyordu.

1987'deki yönetmelikle birlikte olimpiyat oyunlarında ferdi ve takım sporlarında 1. olanlara, bir konut, 1 yerli binek otomobili, bir ev eşyası ve 25 cumhuriyet altını verilirken, dünya şampiyonalarında 1. olanlar 1 konut ve 20 cumhuriyet altınıyla ödüllendirildi. Avrupa şampiyonları ise 1 konut ve 15 cumhuriyet altını ödül aldı.[page_end]

-ÖZAL İLE BİRLİKTE ALTIN MİKTARLARI ARTTI-

Ödül yönetmeliği 1989'da Cumhurbaşkanlığına Turgut Özal'ın seçilmesi sonrası 1990 yılında tekrar yenilendi. Bu yönetmelikteki ödül çeşitleri bir önceki ile benzerlik taşımasının yanında miktarlarda büyük artış oldu.

Kategorilerine göre ev ve araba ödüllerinde değişiklik olmazken olimpiyat şampiyonlarına verilecek cumhuriyet altını 25'den 80'e çıkarıldı. Dünya şampiyonları 20 yerine 60, Avrupa şampiyonları ise 15 yerine 40 cumhuriyet altınıyla ödüllendirildi.

O yıl ayrıca yönetmeliğe rekor kıran sporculara verilecek ödüller de eklenirken, yurt içinde rekor kıran sporcuya 1, yurtdışında rekor kıranlara ise 3 cumhuriyet altını verilmesi kararlaştırıldı.

Aylık para yardımı miktarları ise değişmedi. 1987'deki gibi uluslararası müsabakalarda başarılı olan sporculara olimpiyat oyunları için 4 yıl, dünya şampiyonaları için 2 yıl, diğer şampiyonalar için ise 1 yıl süreyle, devlet memurları maaşlarında esas alınan katsayı ile çarpılarak elde edilecek brüt miktardan yapılacak kesintiler sonucu çıkan miktarın ödenmesine karar verildi.

-''ÖZAL BEREKETİ'' DEVAM EDİYOR-

Turgut Özal'ın 17 Nisan 1993'te vefat etmesinden önce 4 Ocak'ta yeni bir yönetmelik çıkarıldı. Konut, yerli binek otomobil ve cumhuriyet altını bu yönetmelikte de yerini korurken, ayrıca yurt içi müsabakalarda derece alan sporcularla bunların çalıştırıcılarına ''müsabakaların yapıldığı yerlere serbest gireceklere dair yönetmelik'' usulleri dahilinde Serbest Giriş Kartı verilmesi kararı eklendi.

O yılki yönetmelikten de en kazançlı çıkanlar yine olimpiyatlarda dereceye girenler oldu. Olimpiyat şampiyonlarına yine bir konut ve 1 yerli binek otomobili verilirken bir önceki yıl 80 olan cumhuriyet altınının sayısı 100'e çıkarıldı. Dünya şampiyonları bir konut ve 80 cumhuriyet altını, Avrupa şampiyonları ise 1 yerli binek otomobili ve 60 cumhuriyet altınıyla ödüllendirildi.

Ayrıca branşlarında rekor kıran sporculara ödüllerinin 1 misli artırılarak verilmesinde karar kılındı.

-''ENGELLİLER''İN YÜZÜ DEMİREL İLE GÜLDÜ-

Ödül yönetmeliği 5 yıl aradan sonra 1998 yılında Süleyman Demirel zamanında yeniden ele alındı. Yeni bir yönetmelik çıkarılmadı, mevcut yönetmeliğin 11 maddesi değişikliğe uğradı. Söz konusu müsabakaların arasına Satranç Olimpiyatları, dünya ve Avrupa satranç takım şampiyonaları ile engelliler dünya ve Avrupa şampiyonaları ve engelliler olimpiyatları da eklendi.

Olimpiyatlarda birinci olanlara verilen ödülde yine artış yaşandı. Olimpiyatların ''altın'' çocukları 1 konutun yanı sıra 150 cumhuriyet altınının sahibi olurken, Dünya şampiyonalarında birinci olanlar geçen sefere oranla büyük kayıp yaşadı. 1993'teki yönetmelikte 1 konut ve 80 cumhuriyet altını alan dünya şampiyonlarının ödülü 1 konuta düşürüldü. Ayrıca Avrupa şampiyonlarının ödülündeki binek otomobilden vazgeçilirken, altın miktarında artışa gidildi ve 60 olan altın sayısı 150'ye çıkarıldı.[page_end]

-SEZER İLE BÜTÜN YOLLAR ''ALTINA'' ÇIKIYOR-

Demirel'in 2000 yılının Mayıs ayında görevini Ahmet Necdet Sezer'e devretmesinin ardından ödül yönetmeliği aralık ayında yenilenirken, ödül verilecek müsabakalar kısmına Silahlı Kuvvetler Dünya ve Avrupa Şampiyonaları da eklendi. Yönetmeliğe ayrıca, Genel Müdürlüğe Tescilli Kulüplerin Avrupa Şampiyonalarındaki Başarıları, Geç, Ümit ve Yıldız Sporculara Verilecek Ödüller, Olimpik Olmayan Branşlarda Verilecek Ödüller, Ulusal Müsabakalarda Verilecek Ödüller ile Burs ve Kredilerden Yararlanma gibi başlıklar ilave edilirken, Türkiye Futbol Federasyonu'nun uluslararası faaliyetlerinde, UEFA Kupası'nda, Avrupa Süper Kupası'nda ve Şampiyonlar Ligi'nde verilecek ödüllerin de belirlenmesi dikkati çekti.

Daha önce dereceye giren sporculara verilen konut, otomobil, ev eşyası gibi ödüller yönetmelikten çıkarılarak cumhuriyet altını miktarlarında artışa gidildi. Buna göre olimpiyatlarda altın alanlara 750, Dünya şampiyonalarında birinci olanlara 600 cumhuriyet altını verilmesi kararlaştırıldı. Bu organizasyonlarda dünya rekoru kırarak şampiyon olanlara 50 cumhuriyet altını daha verildi. Avrupa şampiyonalarında şampiyon olan sporcular ise 450 cumhuriyet altınıyla ödüllendirildi.

Futbolda, olimpiyatlar, dünya şampiyonaları veya kupalarında birinci olan milli takım sporcularına 500'er, Avrupa şampiyonalarında 300'er adet cumhuriyet altını verildi. Avrupa Süper Kupası'nda birinci olan takımın 110 bin altın, Şampiyonlar Ligi'nde birinci olan kulübün 100 bin altın, UEFA Kupası'nda birinci olan kulübün ise 80 bin cumhuriyet altını almasına karar verildi.

Ayrıca ilk kez bu yönetmelikte ''doping'' ibaresi yer aldı ve ''dopingli olduğu veya sponsorluk yönergesine aykırı sponsorluk anlaşması yaptığı tespit edilerek derecesi iptal edilen, madalyası geri alınan sporcu, takımlar ile bunların çalıştırıcılarına ve kulüplerine verilen ödüller geri alınır'' denildi.

-EN KISA SÜRE KULLANILAN YÖNETMELİK-

Sezer ile 2000 yılında çıkan yönetmelik henüz 1 yılını doldurmadan bir yenisi hazırlandı ve bu en kısa süre kullanılan yönetmelik oldu. 26 Ekim 2001'de yeni bir yönetmelik yayınlanırken, Silahlı Kuvvetler Dünya ve Avrupa Şampiyonaları müsabakalar bölümünden çıkarıldı.

Ödül miktarlarında değişikliğe gidilmezken, ''Birinci olanlara ....cumhuriyet altını veya karşılığı Türk lirası'' ifadeleri, ''Birinci olanlara en fazla .....Cumhuriyet altını karşılığı Türk Lirası'' olarak değiştirildi.

2004'te çıkarılan yeni yönetmelikte ''spor elemanı'' tanımı yer aldı. Bu tanım, uluslararası yarışmalarda üstün başarı gösteren sporcuların, bu başarılarında emeği geçen ve müsabakada görevlendirilen doktor, psikolog, diyetisyen, öğretmen, masör, fizyoterapist gibi elemanları içeriyordu. Bu yönetmeliğe göre olimpik ve paralimpik spor dallarında altın madalya alanlara en fazla 2 bin adet, Dünya şampiyonalarında büyükler kategorisinde birinci olanlara en fazla 1000 adet, Avrupa şampiyonalarında ise en fazla 600 adet cumhuriyet altını karşılığı Türk Lirası verilebileceği kaydedildi.[page_end]

-SON YÖNETMELİK-

Ödül yönetmeliği bugünkü halini 2006 yılında çıkarılan yönetmelikle aldı. Hala kullanılmaya devam edilen yönetmeliğe göre Olimpiyat oyunları, olimpik ve olimpik olmayan spor dallarının Dünya ve Avrupa ferdi veya takım şampiyonaları, Akdeniz Oyunları, Dünya Üniversite Sporları Federasyonu müsabakaları, Dünya Okul Sporları Federasyonu müsabakaları, TFF'nin uluslararası müsabakalarında büyükler, gençler, ümitler ve yıldızlar kategorilerinde başarılı olan sporcular ve bunların spor kulüpleri, teknik direktörleri ve antrenörlerine ödül verilebiliyor.

Olimpik ve paralimpik spor dallarında ferdi müsabakalarda altın madalyaya en fazla 2 bin, gümüş madalyaya en fazla 1.500, bronz madalyaya ise en fazla 1000 adet, dereceye giren sporcunun teknik direktörüne 1. olan her sporcusu için 250, 2. olan her sporcusu için 200, 3. olan her sporcusu içinse 150 adet cumhuriyet altını karşılığı Türk Lirası verilebiliyor.

Dünya şampiyonalarında büyükler kategorisinde altın madalya alan sporcu en fazla 1000 adet, büyüklerde Avrupa şampiyonu olan sporculara ise en fazla 500 adet cumhuriyet altını karşılığı Türk Lirası ödenebiliyor.

-EN BÜYÜK ÖDÜL ŞAMPİYONLAR LİGİ VE UEFA KUPASI GALİPLERİNE-

TFF'nin uluslararası organizasyonlarında, Dünya şampiyonası veya kupasında dereceye giren milli takımın her bir sporcusuna birincilik için en fazla 500, ikincilik için en fazla en fazla 400, üçüncülük için ise en fazla 300 adet cumhuriyet altını karşılığı Türk lirası verilebiliyor.

Öte yandan Şampiyonlar Ligi ve UEFA Kupası'nda dereceye giren kulüpleri büyük ödüller bekliyor. Şampiyonlar Ligi'nde derece yapan kulüplerden birinci olana en fazla 37 bin 500, final oynayan kulübe en fazla 26 bin adet, yarı final oynayana ise en fazla 15 bin adet cumhuriyet altını ödenebiliyor.

UEFA Kupası'nda birinci olan kulüp en fazla 30 bin, final oynayan en fazla 15 bin, yarı final oynayan ise en fazla 7 bin 500 cumhuriyet altını karşılığı Türk lirası alabiliyor.

Uluslararası müsabakalarda olimpiyat, Dünya ve Avrupa rekoru sporcuya, bu müsabakalardan alması gereken ödülün yarısı kadar cumhuriyet altını karşılığı Türk Lirası daha verilebiliyor.

Dopingli olduğu tespit edilen, doping için numune vermekten kaçınan, dopingle ilgili uluslararası kuralları ihlal eden veya doping sebebi ile geçici olarak ceza kuruluna sevk edilenlere ödül verilmiyor.

-REKOR 2008 YILINDA-

Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü'nden alınan verilere göre 1992 yılından bu yana toplamda en fazla ödül dağıtılan yıl 2008 oldu. 20 milyon 456 bin 735 lira tutarında ödülün dağıtıldığı 2008'i, 20 milyon 36 bin 95 lira ile 2009 yılı takip etti. Son olarak 2001 yılından itibaren konut, araba veya ev eşyası verilmezken, o yıla kadar 1992-2001 yılları arasında toplam 90 konut ve 22 yerli binek otomobili ödül olarak dağıtıldı. 1992-2009 yılları arasında en az ödül dağıtılan yıl ise 18 bin 288 lira ile 1994 oldu.

Cumhuriyet altını baz alınarak belirlenen ödüller 2001 yılına kadar altın olarak ödenirken, o yıldan itibaren Cumhuriyet Altını karşılığı Türk Lirası olarak verilmeye başlandı. 1994-2001 yılları arasında toplam 98 bin 577 Cumhuriyet Altını dağıtıldı.

1992-2004 yılları arasında verilen ödüllerin Türk Lirası olarak miktarı yıllara göre şöyle:[page_end]

YILI ÖDENEN TOPLAM TUTAR (TL)

---------------------------------------------

1992 28.378

1993 20.576

1994 18.288

1995 42.956

1996 146.890

1997 315.257

1998 217.968

1999 766.492

2000 919.012